Diyabetik ayak yarası nedir?

Diyabetik ayak yarası şeker hastalarının ayaklarında yara ya da ülser oluşmasıdır. Ayakta gelişen bu yaralar genellikle uzun süreden beri (5-10 yıldan daha uzun süredir) diyabeti olan hastalarda görülür. Kısa süredir diyabeti olanlarda seyrektir. Hastalığın süresi arttıkça görülme ihtimali de artar. Şeker hastalarının %20'sinde yani her 5 şeker hastasının birinde yaşamı boyunca ayakta yara oluşma riski vardır. Şeker hastalarında ayakta yara gelişirse bu genellikle basit bir yara değildir. İleri evre şeker hastalığı göstergesidir.
Şeker hastalarında ayakta yara gelişmişse bu ya nöropati (sinir ucu hasarı) ya da damar tıkanıklığına (periferik arter hastalığı) bağlıdır. Yarada enfeksiyon yani mikroplu iltihap olması sıktır ve bu yaranın iyileşmesini çok daha zorlaştırır. Diyabetik ayak yarası olan hastaların %80'inde nöropati (sinir uçları hasarı), %50 sinde damar tıkanıklığı ve %30-50'sinde enfeksiyon vardır.
Ayağında yara gelişen her şeker hastasının bacak damar tıkanıklığı yönünden araştırılması gerekir. Bunun için renkli Doppler ultrason yeterlidir. Eğer damar tıkanması varsa bu tıkanmanın anjiyo ya da ameliyatla açılması yaranın iyileşmesi hızlandırır, bazen ayak ya da parmak kesilmesini engelleyebilir.

Diyabetik ayak yaralarında önemli sorunlardan biri hastada damar tıkanması olabileceğini düşünülmemesi ve bu yönden inceleme yapılmamasıdır.

Diyabetik ayak nedir?

Diyabetik ayakta anjiyo tedavisi

Diyabetik ayak yaraları genellikle iki nedene bağlı oluşur;

  1. Ayaktaki sinir uçlarının hasarı (periferik nöropati)
  2. Bacak damar tıkanması ya da periferik arter hastalığı (damar sertliğine bağlı)

Bazı hastalarda ayak yarası sadece sinir uç hasarı nedeniyle oluşur. Bazı hastalarda sadece damar tıkanması vardır. Bazı hastalarda ise hem sinir ucu hasarı ve hem de damar tıkanması vardır. Ayaklarda diyabete bağlı nöropatiye bağlı şekil bozukluğu olması da yara oluşma ihtimalini artırır. İyileşmesini zorlaştırır.

BU yaraların en büyük önemi ampütasyona yani parmak ya da ayağın ve bazı durumlarda bacağın kesilmesine yol açabilmesidir. Ayak yarasını iyileştirmekteki en önemli amaç ampütasyondan kaçınmaktır. Diyabet günümüzde bu tür ampütasyonların en önemli sebebidir. Ampütasyon parmak, ayağın bir kısmı, ayak bileği, diz altı ya da diz üstü seviyelerinden yapılabilir. Diyabetik ayak ülserlerini erken iyileştirmenin en önemli yolu çok erken tedaviye başlamaktır. Bundan daha da önemli olanı yara çıkmadan engellemektir. Bu da şeker hastalarının ayak eğitimi ile başarılabilir.

Şeker hastalarında iyileşmeyen ayak yaralarına bağlı bacak ampütasyonları (bacak kesilmesi) sık görülür. Bu nedenle ayağı korumak yaşamı korumak için de önemlidir.

Nasıl tanı koyarız?

Uzun süreden beri diyabet hastalığı olan birinde ayak parmaklarında yara olması diyabetik ayak yarası tanısı koydurur. Bu hastaların yaklaşık yarısında damar tıkanması olacağı için hastaların bu yönden değerlendirilmesi çok önemlidir.

Damar tıkanıklığını anlamak için hastanın ayaklarında nabız muayenesi, iyi bir fizik muayene ve gerekirse bacak damarların renkli Doppler ultrason yapılması yeterlidir. Gereken durumlarda daha ileri tetkik olan tomografi ya da emar anjiyografi yapılabilir.  

Şeker hastalarında ayak yarası oluşumunu nasıl engelleriz?

Ayak ya da parmaklarda yara çıktıktan sonra yaranın iyileşmesi çok uzun zaman, uzun tedavi ve çok uzun uğraş ister. Bazı yaralar hiç bir zaman iyileşmez ve parmağın, ayağın ya da bacağın kesilmesi gerekebilir. Aslında bunları engellemenin en önemli yolu şeker hastalarının ayak bakımını çok iyi bilmesidir. Ayakta yara çıkmasını engellemek mümkündür. Yaralar çoğunlukla sıkan ya da vuran ayakkabıdan, tırnak keserken oluşan küçük kesiklerden ya da ayakta his kaybı olduğu için parmağı ya da ayağı koruyamamaktan gelişir. Örneğin parmakları çarpar ancak hissetmediği için anlamaz. Yalın ayak dolaşır ve bir diken ya da çivi batmasını hissetmez. Ayağı üşüdüğü için sıcağa yaklaştırır ve yanma olur ama yanmayı hissetmez. Bir diyabet hastasının tüm bunlardan kaçınması ve ayak bakımı öğrenmesi gerekir.


Diyabetik ayak yarası tedavisinde kullanılan yöntemler: 

Her ayak yarasının mümkünse enfeksiyon hastalıkları, plastik cerrahi, ortopedi, damar cerrahisi, radyoloji ve girişimsel radyoloji uzmanlarından oluşan bir konsey tarafından değerlendirilmesi yararlıdır. Hastanemizde her salı günü toplanan bir yara konseyi vardır (Koç Üniversitesi hastanesi yara konseyi). 

  1. Yara konseyi hastayı değerlendirir 
  2. Ortopedi /platik cerrahisi bölümü: yara temizliği ev bakımı 
  3. Enfeksiyon hastalıkları: enfeksiyon varlığının araştırılması ve gerekirse antibiyotiklerle tedavi edilmesi 
  4. Girişimsel radyoloji ya da damar cerrahisi: Damar tıkanıklığı varsa ameliyat ya da anjiyo ile bu damarların açılması 
  5. Su altı hekimliği: gerekirse hiperbarik oksijen tedavisi 
  6. Yara hemşireleri: yaranın düzenli değerlendirilmesi, takibi ve tekrar yara çıkmaması için ayak bakımı eğitimi verilmesi. 

Diyabetik ayak yarasında anjiyo tedavisi ?

Diyabetik ayak yarası olan hastaların yarısında damar tıkanıklığı vardır. Önce bunun kesin belirlenmesi gerekir. Bu amaçla öncelikle renkli Doppler ultrason yapılır. Gerekirse tomografi ya da emar ile anjiyografi yapılarak damar tıkanıklığı olup olmadığı, varsa hangi damarların tıkalı olduğu ve en iyi tedavi yöntemi belirlenir.
Bu hastalarda damar açma yöntemi genellikle anjiyografidir. Ancak diyabetik ayak yarasında damar tıkanıklıkları genellikle diz altındaki küçük damarlarda ve hatta ayak bölgesindeki çok ince damarlarda olur. Bu damarların açılması diğer damarlara göre daha zordur. Anjiyo tedavi işlemi daha uzun sürer. Ancak tecrübeli hekimlerce bu damarların açılması da mümkündür.
Damar açmada kullanılan yöntemler diğer anjiyo tedavileri ile çok benzerdir. Anjiyo ile tedavi sayfasında bununla ilgili detaylı bilgi bulunabilir.
Diyabetik ayak yarasında damar tıkanıklığını açmadan yaranın iyileştirilmesi son derece zor bazen imkansızdır. O nedenle bu hastalarda yapılması gereken ilk iş damar tıkanıklığı olup olmadığının araştırılması ve damar tıkanıklığı varsa mümkün olan en kısa zamanda bunun giderilmesidir.