Pulmoner Emboli | Prof. Dr. Levent OĞUZKURT

Pulmoner emboli nedir?

Pulmoner emboli vücudun herhangi bir yerinde oluşan pıhtının koparak kan akımı ile akciğerlere gitmesidir. Emboli kaynağı çok büyük bir ihtimalle (%90-95) bacak toplardamarlarında gelişen pıhtıdır. Bu duruma derin ven trombozu yani bacak toplardamar pıhtılaşması ya da tıkanması diyoruz. Seyrek olarak kol toplardamarından ya da çok daha seyrek olarak kalp gibi vücuttaki diğer bölgelerde oluşan pıhtılar da akciğere atabilir.
Toplardamarda pıhtılaşma varsa ve damardan kopup emboli yaparsa bu pıhtı sadece akciğere atar.
Kalp ya da atardamarlardaki pıhtı ise vücutta beyin, böbrek, barsak dahil tüm damarlara emboli atabilir.

Pulmoner= akciğer, akciğerle ilgili ; emboli=pıhtının koparak bir yere atması

Pulmoner emboli ya da akciğere pıhtı atması genellikle bacak derin ven trombozu yani derin yerleşimli toplardamarlarda pıhtı atması sonucu oluşur. Atan pıhtı miktarı az ise pek sorun yapmaz, çok ise nefes darlığı gibi ciddi şikayetler oluşturabilir. Her hastada mutlaka bacak toplardamarlarının renkli Doppler ultrason ile değerlendirilmesi gerekir.

Pulmoner emboli kimlerde görülür?

Pulmoner emboli herkeste görülebilir ancak sadece bacak ya da kol damarında pıhtı oluşan insanlarda yani derin ven trombozunda olur. Toplardamar pıhtılaşması her yaşta görünebilir ama genellikle genellikle 40 yaş üstünde görülür. Bunun dışında kol ven trombozunda, kanser hastalarında, doğuştan pıhtılaşma eğilimi olan insanlarda (trombofili olanlarda) ve hastanede yatarken santral damar kateteri takılan insanlarda daha sık görülür. Bu insanlarda akciğere emboli riski de yüksektir.

Pulmoner emboli ne tür belirti verir?

Pulmoner emboli genellikle nefes darlığı ve göğüs ağrısı yapar. Kan tükürme olabilir. Hastaların çoğunda bacak ya da kol damarlarındaki pıhtıya bağlı ayak ya da kollarda şişlik olabilir. Ancak bazen toplardamar pıhtılaşması fark edilmeden bacak ya da koldaki pıhtı doğrudan akciğere atabilir ve hasta nefes darlığı, şiddetli yan (böğür) ağrısı ya da kan tükürme gibi bir şikayetle acile başvurabilir.

Önemi çok seyrek de olsa ölümcül olabilmesidir. Eğer bir anda çok büyük miktarda pıhtı akciğere atarsa, aldığımız nefes ile kanın temizlenmesi zor duruma düşebilir.

Akciğere pıhtı atması

Bacak ya da kolda olan pıhtının tanısı erken dönemde konursa kan sulandırıcı ilaçlar pıhtının koparak akciğere gitmesini engelleyebilir. Yani en önemli korunda erkan tanı ve erken tedavidir. Tanıda hastanın ayak ya da kol şişliği ile birlikte aniden gelişen göğüs yan ağrısı ve nefes darlığı olması önemlidir. Ancak bu bazen şiddetli, bazen çok hafiftir. Tanıda en önemli iki yöntem görüntüleme yöntemlerinden bilgisayarlı tomografi ve nükleer tıp yöntemlerinden sintigrafi incelemeleridir. Her ikisi de akciğeri görüntüleyerek pıhtı varlığını, yerleşimini ve miktarını ortaya koyar.

Pulmoner emboliden nasıl korunuruz?

En iyi korunma yolu bacaklardaki pıhtının tamamen temizlenmesidir. Bunun dışında kan sulandırıcı ilaç kullanıldığı zaman bacak damarındaki pıhtının akciğere atma ihtimali en aza iner.

Pulmoner emboli tedavisi nedir?

Pulmoner embolinin en önemli tedavisi kan sulandırıcı ilaçlardır. Hastada bilinen bir bacak ya da kol toplardamar pıhtılaşması varsa, onunla aynı tedavidir. Hastalar çoğunlukla hastaneye (bazen durumun şiddetine göre yoğun bakıma) yatırılır ve oksijen tedavisi gibi diğer destekleyici tedaviler eklenebilir.

Girişimsel tedavisi yani damar içinden tedavi her hastaya gerekmez. Eğer akciğere atan pıhtı miktarı çoksa ve bu kalbi zorluyor ve belirgin nefes darlığı oluşturuyorsa damar içinden (endovasküler) girişimsel tedavi yapılabilir. Burada bacak toplardamar pıhtılaşmasında olduğu gibi toplardamar içinde girilerek ya ilaçlarla ya da mekanik olarak pıhtı eritilir.

Tedaviye bağlı gelişebilecek yan etkiler ya da riskler

Kan sulandırıcı ilaçlar genellikle var olan ve akciğere atan pıhtıyı eritmez. Sadece yeni pıhtı oluşmasını engeller. Pıhtıyı eriten ilaç kullanılırsa bunun verilen ilaç dozuna göre %1-5 ciddi kanama oluşturma ihtimali vardır. Pıhtı mekanik olarak özel cihazlarla temizlenecek ise buna ait riskler oluşabilir.

Sözlük

Pulmoner: Akciğere ait, akciğerle ilgili
Emboli: Bir parçanın bulunduğu yerden koparak -genellikle kan akımı ile- bir başka bölgeye atması
Ven: Toplardamar